Co to jest?
Piorun kulisty jest to zjawisko, które można zaobserwować w przyrodzie, choć
jest to niezwykle trudne do zaobserwowania. Jest to świecąca kula o średnicy od kilku do
kilkudziesięciu centymetrów. Kolor jest różny, od czerwono-pomarańczowego do
niebiesko-fioletowego i może się zmieniać. Piorun kulisty wydaje się być również
nieco lżejszy od powietrza. Może się poruszać we wszystkich kierunkach, wydaje
również dźwięk (syczenie lub warczenie). Powstaje przeważnie podczas burzy,
podczas wyładowania pioruna liniowego i w okolicach linii wysokiego napięcia.
Czas życia pioruna to od kilku do kilkudziesięciu sekund. Po tym czasie piorun
po prostu znika, niektórzy twierdzą, że końcową fazą życia pioruna jest
eksplozja.
Wiele osób widziało pioruny kuliste, na całym świecie udało się nawet zrobić
kilkanaście zdjęć. Nikt jednak nie wie czym dokładnie jest piorun kulisty. Ze
względu na niesamowitość tego zjawiska, jego badanie jest niezwykle trudne.
Wiadomo natomiast czym piorun kulisty nie jest. Nie jest to zjawisko chemiczne.
Nie jest to spalająca się kula gazów, nie jest to również żadna odparowana
krzemionka lub coś w tym rodzaju. Piorun kulisty jest zjawiskiem fizycznym. Jest
to w jakiś sposób zgromadzona energia w małej objętości ośrodka (powietrza). Tak
jak w zwykłym piorunie (liniowym), ładunki elektryczne przepływają wzdłuż
pioruna, tak w piorunie kulistym ładunki wydają się pływać w kółko, powodując
świecenie się ośrodka. Jest tylko jeden mały problem, jak to jest możliwe, że
prąd płynie sobie w kółko tak po prostu i to w powietrzu.
Gdy w jednym punkcie zostanie skupiona duża ilość energii, a dzieje się tak np.
podczas skupiania dobrze skolimowanej wiązki laserowej dużej mocy, można
zaobserwować ciekawe zjawisko. W miejscu gdzie znajduje się ognisko soczewki
skupiającej wiązkę, skupiona jest energia o ogromnej gęstości. Z fali
elektromagnetycznej zostaje uwolniona energia w postaci punktowego wyładowania
elektrycznego w powietrzu. Piorun kulisty nie jest jednak takim punktowym
wyładowaniem elektrycznym, ale może mieć jednak coś wspólnego z tym zjawiskiem.
Przygotowanie
Piorun kulisty można wytworzyć samemu w domu, o ile dysponuje się kuchenką
mikrofalową. Całe zjawisko może być obserwowane tylko i wyłącznie wewnątrz
kuchenki, za zamkniętymi drzwiczkami. Każda kuchenka ma zabezpieczenie
niepozwalające na jej uruchomienie gdy jej drzwiczki są otwarte (i bardzo
dobrze, gdyż mikrofale są niebezpieczne dla zdrowia).
Kuchenka mikrofalowa dostarcza energii w postaci fali elektromagnetycznej o
częstotliwości 2450 MHz, co odpowiada częstotliwości drgania cząsteczek wody i
dzięki temu możliwe jest podgrzewanie na wskutek rezonansu. Wytwarzający
mikrofale magnetron ma moc (w zależności od mocy kuchenki) od 700 do 1600 W.
Piorun kulisty można wygenerować w każdej kuchence mikrofalowej, powstaje już
przy mocy 400W.
Drugą rzeczą niezbędną do wytworzenia pioruna kulistego jest źródło wysokiej
temperatury. Wysoka to w tym sensie ponad 500 stopni C, płomień zapałki ma 450,
a wiec za mało. Generalnie, wystarcza palący się mały kawałek drewna, ale z
racji na niską temperaturę spalania, czasami na piorun trzeba trochę poczekać, a
czasami nie powstaje wcale. Gwarancją sukcesu jest zastosowanie ognia
sztucznego, którego temperatura spalania przewyższa 1000 stopni. W tym przypadku
uzyskuje się pioruny od razu, ale ze względu na to, że ogień sztuczny wytwarza
dużo gorących iskier, tworzą się cały czas nowe pioruny, które żyją bardzo
krótko, nawet krócej niż jedną sekundę.
Można również zastosować świeczkę, z nieco zużytym knotem. Na samym czubku
knota, gdzie jest on już prawie zwęglony, na wskutek ogrzewania go najgorętszą
częścią płomienia świecy, zaczyna on świecić na biało. To właśnie w tym miejscu
rodzą się pioruny. Nie każda jednak świeca do tego się nadaje.
Oczywiście można zastosować inne źródło wysokiej temperatury.
Jak zrobić piorun kulisty?
Tak naprawdę to nie ma stu-procentowej pewności, że opisywany tutaj piorun
kulisty jest tym samym piorunem kulistym obserwowanym w przyrodzie.
Wiele jednak wskazuje na to, że jest to to samo zjawisko.
Samo powstanie pioruna kulistego jest bardzo proste. Do czystej kuchenki
mikrofalowej trzeba włożyć jakieś źródło wysokiej temperatury, może to być np.
zapalona świeczka z długim knotem lub kawałek palącego się drewienka
(wykałaczki). Ową palącą się rzecz należy trzymać z dala od ścianek i sufitu
kuchenki, aby jej nie osmalić. Płomień nie powinien być duży, czym mniejszy tym
lepiej. Drzwiczki kuchenki należy zamknąć - bez obawy - płomień nie zgaśnie.
Kuchenkę najlepiej jest nastawić na największą moc i włączyć.
Niech się stanie...
Jeżeli wszystkie warunki są spełnione, po chwili powinien być słyszalny dosyć
głośny dźwięk przypominający ciągłe wyładowanie elektryczne. W miejscu gdzie
jest źródło wysokiej temperatury powinna pojawić się świecąca kula o średnicy
kilku centymetrów - to właśnie jest nasz piorun kulisty. Jego kolor jest
najczęściej żółto-biały lub biało-fioletowy. Jego obrzeża nie są wyraźne.
Kształt jest zbliżony do kuli, chociaż rzadko jest to doskonała kula. Taki
kształt sugerowałby istnienie napięcia powierzchniowego. Jako że piorun jest
najprawdopodobniej lżejszy od powietrza, szybko unosi się do góry i trwa przez
kilka-kilkanaście sekund pod sufitem kuchenki. Piorun wydaję się zachowywać
niespokojnie, jakby nie wiedział gdzie chce lecieć, więc raczej pozostaje w
miejscu. Po kilku-kilkunastu sekundach piorun przestaje istnieć.
Obrażenia jakie dokonuje piorun dla kuchenki są prawie żadne, to sugeruje, że
nie jest on z zewnątrz bardzo gorący. Właściwie nie ma co się obawiać o
kuchenkę, piorun nie powinien wyrządzić jej żadnej krzywdy. Może się jednak
zdażyć, że kuchenka nie będzie chciała się znowu włączyć. Trzeba wtedy poczekać
kilkanaście minut, gdyż zadziałało najprawdopodobniej zabezpieczenie przed
przegrzaniem się magnetronu. Piorun kulisty w kuchence wydaje się bardzo
obciążać magnetron, przez co ten bardzo się grzeje. Niektórzy twierdzą, że
niezdrowe jest długie wpatrywanie się przez szybkę kuchenki, jeśli nie chcesz
oślepnąć, rób często przerwy, skorzystasz i ty i kuchenka.
Sam piorun kulisty nie wytwarza żadnego zapachu, ale z racji tego, że w kuchence
pali sie małe ognisko, wydziela się dym, który może zasmrodzić całą kuchnię,
wypada więc otworzyć okno na czas eksperymentu.
Życzę wszystkim miłego odkrywania tego fascynującego zjawiska jakim jest piorun
kulisty.
